Ongehuwde
vader rechteloos
Het
comité "Vaders willen ouderlijk gezag" heeft onlangs regering en
Kamer nieuwe voorstellen gepresenteerd om de mogelijkheden en informatie
over het onderwerp "ouderlijk gezag voor ongetrouwde vaders" beter
te regelen
Het
drama voltrekt zich maatschappelijk als volgt. Een kersverse ongetrouwde vader
gaat na de geboorte van zijn kind naar het gemeentehuis zijn zoon/dochter
aangeven en erkennen. Hij krijgt een indrukwekkende geboorteakte mee waarin
het kind zijn naam krijgt en waarin de naam en personalia van de vader minstens
drie keer voorkomen. Hij vraagt zich gegeneerd af of de moeder wel voldoende
rechten heeft. Hij vraagt de geboorte-ambtenaar nog of alles nu geregeld is,
waarop deze hem vriendelijk gerustgesteld. Hij gaat trots en tevreden naar
huis.
Enkele
jaren later na de scheiding komt de ontnuchterende werkelijkheid. Zijn kind
wordt hem pardoes afgenomen. De geboorteakte blijkt een misleidend stuk papier.
De moeder heeft het ouderlijk gezag en de onwetende vader had en heeft niets
te zeggen over zijn eigen kinderen.
De
wetgever heeft de afgelopen jaren een belangrijke emancipatoire stap gezet
door getrouwde vaders bij scheiding hun ouderlijk gezag te laten behouden.
Deze gelijkwaardigheid tussen man en vrouw in hun relatie naar het kind is
redelijk en kan veel scheidingsleed voorkomen. De wetgever heeft daarbij verzuimd
"ouderlijk gezag" voor een groeiende groep moderne ouders voldoende
te regelen: namelijk ongetrouwde ouders.
In
feite is de positie van ongetrouwde vaders ernstig verzwakt door een wetdswijziging
warin het fenomeen "toeziend voogd"en "automatische vaderlijke
naamgeving" zijn afgeschaft, waardoor het emancipatieproces van vaders
in de prive-sfeer schade heeft ondervonden..
Het
ontberen van ouderlijk gezag leid bij een "slechte scheiding" tot
dramatische toestanden, waarbij het standaardpatroon is dat de moeder het
kind naar zich toetrekt en inzet als machtsmiddel in de scheiding. De vader
zal aan haar "eisen" moeten toegeven danwel zijn kind definitief
verliezen. Het hoeft geen vertoog dat deze strijd zeer schadelijk is voor
de ontwikkeling van het kind.
Hoewel
een aantal moeders "het afnemen van of chanteren met het kind" proberen
te legitimeren met een verwijzing naar het belang van het kind, wordt hun
monopolie op het ouderlijk gezag in de praktijk een chantage-instrument in
de strijd over het huis, het geld of domweg wraak op de gebroken relatie en
vernedering van de ex-partner.
De vader zonder ouderlijk gezag is na de "slechte scheiding" in een onmogelijke positie gebracht. De moeder kan geheel legaal iedere omgang verbieden. De vader wordt gedwongen naar de rechter te gaan. Zijn verzoek tot co-ouderschap wordt niet eens ontvankelijk verklaard. Hij kan tot troost een "omgangsregeling" vragen. In de praktijk is het natuurlijk een zware stap om de moeder van je kind voor de rechter te slepen en bij juridische stappen moet de vader maanden wachten. De moeder heeft vervolgens allerlei middelen tot obstructie en vertraging, door bijvoorbeeld de kinderbescherming te vragen om een onderzoek. In de praktijk duurt het herstel van de omgang gauw een half jaar en soms meer. De vader gaat door een hel en de relatie met zijn kind kan dramatisch verslechteren, met het gevaar dat die nooit meer goed komt. Zelfs wanneer de omgangsregeling is vastgesteld blijft de positie van de vader zwak. Hij zal zich moeten schikken in de grillen van zijn ex-partner of dreigt zijn kind te verliezen. Het verlenen van ouderlijk gezag aan ongetrouwde vaders schept gelijkwaardigheid, dwingt de moeder juridisch en psychologisch zijn positie te respecteren en kan veel dramatisch leed voorkomen.
Weliswaar
hebben ongetrouwde ouders de mogelijkheid om bij de geboorte van hun kind
gezamenlijk ouderlijk gezag bij de kantonrechter te vragen. Zeer weinig ongetrouwde
ouders zijn daarvan echter op de hoogte. De wetgever vraagt hen impliciet
reeds voor de geboorte van hun kind naar de rechter te stappen en dat schrikt
af. De meeste vaders zijn begrijpelijkerwijze optimistisch en hebben vertrouwen
in hun partner. Zij kunnen zich niet voorstellen dat de moeder hun kind zou
willen afnemen.
In
veel gevallen is dat ook terecht, de ouders komen in samenspraak uit hun scheidingsperikelen
zonder dat de vader-kindrelatie slachtoffer wordt. In naar schatting ongeveer
de helft van de "scheidingen" is dat niet het geval en veroorzaakt
de volstrekt scheve machtsrelatie een dramatische crisis. Het verlenen van
ouderlijk gezag aan ongetrouwde vaders schept gelijkwaardigheid, dwingt de
moeder juridisch en psychologisch zijn positie te respecteren en kan veel
dramatisch leed voorkomen.
Het
comité "vaders willen ouderlijk gezag" heeft de minister en Kamercommissie
van Justitie voorgesteld de erkenning en "echting van het kind te koppelen
aan het ouderlijk gezag. Een vader die zijn kind erkent en "echt",
geeft daarmee aan dat hij de verantwoordelijkheid voor de toekomst van zijn
kind op zich neemt en dient ten opzichte van de moeder en zijn kind het ouderlijk
gezag te verkrijgen. Mocht de kamer moeite hebben met die automatische koppeling,
dan dient in ieder geval de ambtenaar van het geboorteregister verplicht te
worden de vraag over het ouderlijk gezag middels een apart formulier bij de
aangifte van het kind te regelen, zodat beide ouders weten wat hun rechten
en plichten zijn.
Tenslotte
dient het voor ongetrouwde vaders ook na een scheiding en zonder instemming
van de moeder in principe mogelijk te worden co-ouderschap te verkrijgen.
Op dit moment wordt een juridisch verzoek tot ouderlijk gezag zonder instemming
van de moeder niet eens in behandeling genomen. Overigens kan bij "gezamenlijk
ouderlijk gezag" het kind nog steeds aan de moeder worden toegewezen,
waarmee zij de dagelijkse voogdij heeft. Het betekent alleen dat de moeder
het kind niet meer kan afnemen en dat zij voor belangrijke besluiten over
het kind tevens de instemming van de vader moet hebben. Het garandeert de
gelijkwaardigheid van de ouders naar het kind toe en vermijd dat de een,
de ander chanteert, onder curatele plaatst of op kan zadelen met absurde
en vernederende eisen. Tenslotte is co-ouderschap de beste garantie om de
voortgang van de omgang tussen vader en kind te beschermen en te vermijden
dat de vader buiten spel wordt gezet.
Ab
Gietelink is theater-auteur/ regisseur
en
lid van het comité "Vaders willen ouderlijk gezag"
Parool:
29 November 2001